BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU ĐANG NUÔI LỚN NHỮNG CƠN BÃO

Những năm qua, thế giới chứng kiến ngày càng nhiều cơn bão mạnh hơn, hình thành nhanh hơn, và tàn phá dữ dội hơn, phản ánh ảnh hưởng sâu sắc của biến đổi khí hậu. Các nghiên cứu khoa học cho thấy khi nhiệt độ đại dương ấm lên, lượng hơi nước trong khí quyển gia tăng, và các kiểu mẫu thời tiết bị xáo trộn đang tiếp sức cho các cơn bão trở nên mạnh và diễn biến khó lường hơn, ảnh hưởng đến vùng đất liền và con người với mức độ ngày càng nghiêm trọng.

Nguyên liệu quan trọng nhất để bão “tự nuôi sống” chính là nhiệt độ bề mặt biển. Các nghiên cứu của NASA chỉ rõ, với mỗi 1°C tăng ở nhiệt độ bề mặt biển, số lượng bão cực đoan có thể gia tăng khoảng 21%. Nếu nhiệt độ bề mặt biển toàn cầu tiếp tục tăng như dự báo hiện nay, đến cuối thế kỷ 21, số cơn bão cực đoan có thể tăng tới 60%. Điều này lý giải vì sao các khu vực như Đại Tây Dương, Tây Bắc Thái Bình Dương hay Biển Đông, là những nơi có nhiệt độ nước biển tăng nhanh đang ghi nhận nhiều cơn bão dữ dội hơn.

Theo một nghiên cứu của Pacific Northwest National Laboratory (PNNL), kể từ năm 1979, các cơn bão gần bờ đang tăng độ mạnh lên trong quá trình hình thành. Nguyên nhân là do sự ấm lên của tầng cao troposphere và thay đổi phân bố nhiệt độ trong khí quyển, khiến môi trường thuận lợi hơn cho các hệ thống áp thấp phát triển thành bão mạnh. Hiện tượng các cơn bão tăng hơn 55 km/h trong vòng 24 giờ đang xảy ra với tần suất gấp đôi so với ba thập kỷ trước.

Một phân tích của Climate Central cho thấy từ năm 2019 đến 2023, khoảng 80% các cơn bão ở vùng Đại Tây Dương đã có tốc độ gió cực đại tăng thêm trung bình khoảng 29 km/h do ảnh hưởng của biến đổi khí hậu. Theo NASA, những cơn bão hiện nay tăng cấp nhanh hơn rất nhiều so với 25 năm trước, khiến việc dự báo và chuẩn bị ứng phó trở nên khó khăn hơn.

Mưa và lũ lụt đi kèm

Theo tổ chức Woodwell Climate, lượng mưa cực đoan trong bão đã tăng khoảng 11% so với thời kỳ tiền công nghiệp. Một nghiên cứu khác từ Đại học Stony Brook cho thấy nếu nhiệt độ tiếp tục tăng thêm 2°C, lượng mưa cực đại trong bão có thể tăng đến 20 - 30%. Cơn bão Harvey năm 2017 là minh chứng điển hình: trong 5 ngày, lượng mưa tại Houston (Mỹ) đạt mức kỷ lục 1.540 mm, gấp hơn 2 lần lượng mưa trung bình tháng 8 trong 30 năm. Các nhà khoa học ước tính biến đổi khí hậu đã làm tăng lượng mưa của bão Harvey thêm ít nhất 15%.

Không chỉ mưa, nước biển dâng cũng làm gia tăng sức tàn phá của bão. Báo cáo của Frontiers in Built Environment (2020) cho biết trong các mô hình giả lập, thể tích vùng ngập nước từ bão có thể tăng 36%, diện tích vùng ngập nước tăng 25% so với mô hình không tính đến biến đổi khí hậu. Mực nước biển toàn cầu đã tăng trung bình 21 cm kể từ năm 1900 và tiếp tục tăng với tốc độ 3,7 mm/năm. Điều này có nghĩa là cùng một cơn bão, nếu xảy ra hôm nay, mức ngập sẽ sâu hơn và lan rộng hơn so với 50 năm trước.

Số lượng không tăng, nhưng bão ngày càng nguy hiểm hơn

Mặc dù tổng số bão không tăng rõ rệt, nhưng các chỉ số về năng lượng tích lũy của bão (ACE) và chỉ số tiêu hao năng lượng (Power Dissipation Index) đều tăng kể từ giữa thập niên 1990, phản ánh bão ngày càng mạnh hơn và kéo dài hơn. Một nghiên cứu công bố trên Nature Communications đã chỉ ra rằng, dù số lượng bão toàn cầu không tăng mạnh, song tỉ lệ bão cấp cao lại gia tăng đáng kể. Trung bình, trong thập niên 1980, chỉ khoảng 25% số bão đạt cấp 3 trở lên; nhưng đến thập niên 2010, con số này đã vượt 40%.

Sức tàn phá kinh tế của bão cũng tăng theo cấp số nhân. Theo Cơ quan Quản lý Khí quyển và Đại dương Hoa Kỳ (NOAA), 5 trong số 10 cơn bão gây thiệt hại lớn nhất lịch sử Hoa Kỳ xảy ra chỉ trong 10 năm qua. Riêng năm 2023, tổng thiệt hại do bão tại Mỹ ước tính vượt 250 tỷ USD, cao gấp 3 lần trung bình thập niên 1990. Tại châu Á, siêu bão Haiyan (2013) ở Philippines khiến hơn 6.000 người thiệt mạng; siêu bão Yagi (2024) đã gây thiệt hại 3,47 tỷ USD, ảnh hưởng tới hơn 3,6 triệu người ở 26 tỉnh thành tại Việt Nam.

Biến đổi khí hậu không chỉ là những con số trong báo cáo mà là những trận gió, cơn mưa và nỗi mất mát thật sự của con người. Mỗi 0,1°C tăng lên là thêm năng lượng cho bão. Vì vậy, cuộc chiến chống biến đổi khí hậu không còn là lựa chọn, mà là sự cần thiết sinh tồn. Để hạn chế việc “nuôi lớn” các cơn bão, chúng ta cần cắt giảm mạnh phát thải khí nhà kính, chuyển sang năng lượng tái tạo, đồng thời đầu tư cho hệ thống cảnh báo sớm, quy hoạch vùng duyên hải, và nâng cao khả năng thích ứng cộng đồng.Việc tăng độ phủ của rừng, và bảo vệ các vùng đệm sinh thái cũng được xem là biện pháp hạn chế tác động của bão.

(Nguồn: Tổng hợp)