SẢN XUẤT NHIÊN LIỆU HÓA THẠCH GÂY RA NẮNG NÓNG NGHIÊM TRỌNG

Trong ba thập kỷ qua, biến đổi khí hậu trở thành một trong những mối đe dọa lớn nhất với sự sống con người. Một trong những nguyên nhân then chốt là quá trình khai thác và đốt nhiên liệu hóa thạch, nguồn cung cấp hơn 80% năng lượng toàn cầu. Khi cháy, những nhiên liệu này thải ra hàng tỷ tấn khí CO₂ và CH₄ mỗi năm, giữ nhiệt trong khí quyển và làm Trái Đất nóng lên. Báo cáo mới nhất của Ủy ban Liên chính phủ về Biến đổi Khí hậu (IPCC, 2023) khẳng định rằng nhiệt độ trung bình toàn cầu đã tăng khoảng 1,1°C so với thời kỳ tiền công nghiệp, trong đó phần lớn sự gia tăng này đến từ hoạt động của con người, đặc biệt là ngành năng lượng dựa trên nhiên liệu hóa thạch.

Một nghiên cứu công bố năm 2024 trên tạp chí Environmental Research Letters cho thấy khoảng 25% các đợt nắng nóng nghiêm trọng từ năm 2000 đến nay do các công ty sản xuất nhiên liệu hóa thạch lớn gây ra. Các tập đoàn như ExxonMobil, Chevron và BP là những tập đoàn phát thải lớn, với lượng khí nhà kính cộng gộp đủ để làm tăng tần suất và cường độ của các đợt nắng nóng kỷ lục trên khắp thế giới.

Việt Nam, một trong những quốc gia dễ bị tổn thương nhất trước biến đổi khí hậu, đang chứng kiến những xu hướng đáng lo ngại. Theo Tổng cục Khí tượng Thủy văn, nhiệt độ trung bình tại Việt Nam đã tăng khoảng 0,89°C trong giai đoạn 1958–2018, và tốc độ tăng nhiệt trong 20 năm qua nhanh hơn hẳn so với các thập kỷ trước. Riêng năm 2023, nhiều tỉnh miền Trung và Tây Nguyên ghi nhận nhiệt độ vượt 44°C, mức cao kỷ lục trong lịch sử quan trắc. Hậu quả là số ca tử vong và bệnh liên quan đến nắng nóng gia tăng đáng kể.

Theo Bộ Y tế cho biết chỉ riêng trong đợt nắng nóng tháng 5-6/2023 đã có hơn 1.000 ca nhập viện vì sốc nhiệt, trong đó hàng chục ca tử vong. Ở quy mô toàn cầu, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ước tính ít nhất 489.000 người tử vong mỗi năm do nắng nóng trong giai đoạn 2000–2019. Nghiên cứu của The Lancet Countdown 2022 cho thấy số người trên 65 tuổi bị ảnh hưởng bởi nắng nóng đã tăng 68% chỉ trong hai thập kỷ qua.

Vòng xoáy tiêu thụ năng lượng và phát thải vẫn chưa chậm lại

Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), lượng CO₂ toàn cầu từ năng lượng năm 2023 đạt kỷ lục 37,4 tỷ tấn. Ở Việt Nam, phát thải khí nhà kính cũng tăng nhanh chủ yếu từ nhiệt điện than. Báo cáo quốc gia về biến đổi khí hậu 2022 cho biết ngành năng lượng chiếm khoảng 65% tổng phát thải CO₂ của Việt Nam, trong đó điện than đóng góp hơn một nửa. Nếu không giảm dần sự phụ thuộc vào than đá, các kịch bản mô phỏng cho thấy nhiệt độ trung bình tại Việt Nam có thể tăng thêm 1,9–2,4°C vào cuối thế kỷ, khiến nắng nóng cực đoan trở thành hiện tượng thường niên.

Ngoài thiệt hại về sức khỏe, nắng nóng còn gây tổn thất kinh tế khổng lồ. Ngân hàng Thế giới ước tính Việt Nam có thể mất 12–14% GDP mỗi năm vào năm 2050 nếu không có biện pháp thích ứng và giảm phát thải hiệu quả. Năm 2023, các đợt nắng nóng kéo dài gây hạn hán nghiêm trọng, làm giảm năng suất lúa ở ĐBSCL và tăng nguy cơ thiếu điện khi nhu cầu tiêu thụ đạt đỉnh. Đây là minh chứng rõ ràng cho vòng luẩn quẩn mà các chuyên gia đã cảnh báo: Trái đất càng nóng lên, nhu cầu làm mát (điều hòa, quạt) càng tăng, kéo theo tiêu thụ điện và đốt than cao hơn, lại càng phát thải nhiều hơn.

Giải pháp không chỉ nằm ở việc giảm phát thải toàn cầu, mà còn ở hành động cụ thể của từng quốc gia. Việt Nam đã cam kết đạt phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050 theo Tuyên bố tại COP26, và đang triển khai Quy hoạch điện VIII nhằm tăng tỷ trọng năng lượng tái tạo (gió, mặt trời) lên 47% vào năm 2030. Tuy nhiên, các tổ chức quốc tế nhận định tiến độ chuyển dịch năng lượng của Việt Nam vẫn còn chậm, nhất là khi nhiều dự án điện than mới vẫn đang trong giai đoạn triển khai.

Trong bối cảnh nắng nóng ngày càng khốc liệt, cần đẩy nhanh quá trình thoát khỏi nhiên liệu hóa thạch, đầu tư vào năng lượng sạch và thích ứng với khí hậu khắc nghiệt. Việc chậm trễ sẽ khiến con người phải trả giá bằng sinh mạng, kinh tế và sự bền vững của các thế hệ tương lai.

(Nguồn: Tổng hợp)