RỪNG MƯA NHIỆT ĐỚI

Được tìm thấy trên mọi lục địa ngoại trừ Nam Cực, rừng mưa nhiệt đới là hệ sinh thái được che phủ chủ yếu bởi cây cối và thường nhận được lượng mưa lớn. Rừng mưa nhiệt đới là hệ sinh thái lâu đời nhất trên Trái đất, với một số khu rừng đã tồn tại ít nhất 70 triệu năm đến bây giờ. Chúng vô cùng đa dạng và phức tạp, là nơi sinh sống của hơn một nửa số loài động thực vật trên thế giới - mặc dù chúng chỉ chiếm 6% bề mặt Trái đất.

Rừng mưa nhiệt đới được tìm thấy gần đường xích đạo, với nhiệt độ và độ ẩm trung bình cao, trong khi rừng mưa ôn đới chủ yếu nằm ở vùng ven biển, miền núi ở các vĩ độ trung bình.

Một khu rừng mưa nhiệt đới thường được tạo thành từ bốn tầng chính: tầng nổi, tán trên, tầng dưới và nền rừng. Ở tầng nổi trên cùng, những cây cao tới 60 mét mọc cách xa nhau và cao, cành của chúng vươn tới trên tán cây. Tán cây phía trên, một lớp thực vật sâu dày khoảng 6 mét là nơi trú ngụ của hầu hết các loài động vật trong rừng mưa nhiệt đới và tạo thành một mái nhà ngăn hầu hết ánh sáng chiếu xuống bên dưới.

Bên dưới tán cây, tầng dưới là lớp ánh sáng yếu bị chi phối bởi những cây ngắn hơn có lá rộng, chẳng hạn như cây cọ và philodendron. Trên nền rừng tối, ít thực vật có thể phát triển và vật chất phân hủy từ các tầng trên là phổ biến để nuôi dưỡng rễ cây.

Tại sao là Rừng "Mưa"?

Rừng mưa nhiệt đới thường tự tưới một phần. Thực vật giải phóng nước vào khí quyển thông qua một quá trình gọi là thoát hơi nước. Độ ẩm giúp tạo ra lớp mây dày che phủ hầu hết các khu rừng mưa nhiệt đới. Ngay cả khi trời không mưa, những đám mây này giữ cho khu rừng mưa nhiệt đới luôn ẩm ướt và ấm áp.

Suy giảm rừng mưa nhiệt đới

Được thúc đẩy bởi các hoạt động khai thác gỗ, khai thác mỏ, nông nghiệp và chăn nuôi gia súc, nạn phá rừng đang gây nguy hiểm cho các khu rừng mưa nhiệt đới trên toàn thế giới. Khoảng 17% diện tích rừng mưa nhiệt đới Amazon đã bị phá hủy trong 50 năm qua và thiệt hại gần đây đang gia tăng.

Hai quốc gia chịu trách nhiệm cho việc mất 46% diện tích rừng mưa nhiệt đới nguyên sinh (rừng già, không bị xáo trộn) vào năm 2018 là Brazil của Nam Mỹ, nơi sinh sống của hơn một nửa Amazon và Indonesia của Đông Nam Á, nơi rừng bị chặt hạ để mở đường cho việc sản xuất dầu cọ, loại dầu có thể tìm thấy trong mọi thứ, từ dầu gội đầu cho đến muối ăn. Ở các quốc gia khác, chẳng hạn như Colombia, Côte d'Ivoire, Ghana và Cộng hòa Dân chủ Congo, tỷ lệ tổn thất đang tăng lên đáng kể. Trong nhiều trường hợp, các khu vực bị khai thác gỗ, đất bị hủy hoại khiến rừng mưa nhiệt đới khó tái sinh và sự đa dạng sinh học tại khu vực đó là không thể thay thế.

Lợi ích rừng mưa nhiệt đới

Khi mất rừng mưa nhiệt đới, chúng ta sẽ mất đi một nguồn tài nguyên thiên nhiên quan trọng. Rừng mưa nhiệt đới là trung tâm đa dạng sinh học, ước tính chiếm một nửa số thực vật và động vật của thế giới, nhiều loài trong số đó vẫn chưa được lập danh mục (một số nhà khoa học ước tính khoảng 2/3 số thực vật của thế giới). Rừng mưa nhiệt đới sản xuất, lưu trữ và lọc nước, bảo vệ chống xói mòn đất, lũ lụt và hạn hán.

Nhiều loại thực vật được tìm thấy trong rừng mưa nhiệt đới đang được sử dụng để làm thuốc, bao gồm cả thuốc chống ung thư, cùng với các sản phẩm làm đẹp và thực phẩm. Một loại thuốc đang được phát triển để điều trị HIV, Calanolide A, có nguồn gốc từ một loại cây được phát hiện trên đảo Borneo của Malaysia. Và những giống cây hạt Brazil sẽ không mọc ở bất cứ đâu ngoài những khu vực yên tĩnh của rừng mưa nhiệt đới Amazon. Ở đó, cây cối được thụ phấn bởi những con ong, và hạt của chúng được phát tán bởi loài agoutis, một loài động vật có vú nhỏ trên cây. Rừng mưa nhiệt đới cũng là nơi sinh sống của các loài động vật có nguy cơ tuyệt chủng hoặc được bảo vệ, chẳng hạn như tê giác Sumatra, đười ươi và báo đốm.

Cây rừng cũng hấp thụ carbon, một chức năng quan trọng cần thiết trong bối cảnh khí thải nhà kính của con người là nguyên nhân gây ra biến đổi khí hậu. Mất rừng mưa nhiệt đới là một tác động kép đối với khí hậu: góp phần phát thải đồng thời loại bỏ nguồn dự trữ carbon tiềm năng trong tương lai. Theo một nghiên cứu, hoạt động của con người đã khiến các khu rừng mưa nhiệt đới thải ra nhiều carbon dioxide hơn mức chúng hấp thụ.

Bảo vệ rừng mưa nhiệt đới

Các tổ chức và chính phủ trên khắp thế giới đang nỗ lực bảo vệ các khu rừng mưa nhiệt đới. Tại Indonesia, Global Forest Watch lưu ý, tỷ lệ mất rừng nguyên sinh năm 2017 đã giảm xuống mức thấp nhất kể từ năm 2003 sau khi chính phủ ban hành các chính sách bảo vệ một số khu vực.

Các nhóm bảo tồn, các nhà hoạt động và cộng đồng bản địa cũng đóng một vai trò quan trọng. Rainforest Action Network và Conservation International, đang nỗ lực giám sát các khu rừng và tạo ra nền kinh tế phát triển mạnh bằng cách bảo vệ các hệ sinh thái thay vì phá hủy chúng, thông qua du lịch địa phương và các sản phẩm bền vững. Ở Brazil, hàng ngàn người dân bản địa đã tổ chức các cuộc biểu tình để củng cố yêu sách của họ đối với các vùng đất bị đe dọa, với lập luận rằng họ là những người quản lý rừng mưa nhiệt đới và động vật hoang dã tốt hơn chính phủ.

(Nguồn: National Geographic)