CÁC CON SÔNG TRÊN THẾ GIỚI ĐANG BỊ Ô NHIỄM KHÁNG SINH
Ô nhiễm kháng sinh trong các dòng sông trên khắp thế giới đang gia tăng với tốc độ đáng báo động, trở thành mối đe dọa đối với sức khỏe cộng đồng và môi trường. Hàng loạt nghiên cứu quốc tế đã chứng minh nhiều con sông đang chứa nồng độ kháng sinh cao gấp hàng chục, thậm chí hàng trăm lần giới hạn an toàn do các tổ chức y tế quốc tế đặt ra.
Thực trạng ô nhiễm kháng sinh
Một nghiên cứu toàn cầu lớn nhất từ trước đến nay do Đại học York (Anh) dẫn đầu đã khảo sát 711 con sông tại 72 quốc gia, trong đó hơn 65% các mẫu nước chứa kháng sinh, với một số nơi vượt mức an toàn của Liên minh châu Âu (EU) đến hàng trăm lần.
Tại Bangladesh, nồng độ kháng sinh metronidazole trong nước các dòng sông lên tới 40.000 nanogram/L, cao gấp hơn 300 lần mức giới hạn an toàn của EU (125 nanogram/L).
Tại Việt Nam, nồng độ kháng sinh sulfamethoxazole được phát hiện cao gấp 3 lần ngưỡng an toàn. Nhưng tình trạng ở một số nước Nam Á còn nghiêm trọng hơn. Sông Isnapur ở Ấn Độ chứa ciprofloxacin ở mức 31.000 nanogram/L, cao hơn 600 lần giới hạn an toàn là 64 nanogram/L.
Tình trạng tương tự cũng được ghi nhận ở Châu Phi. Tại Kenya, Ghana và Nigeria, các mẫu nước cho thấy nồng độ sulfamethoxazole vượt mức cho phép từ 10 đến 40 lần. Trong khi đó, tại một số dòng sông ở Bolivia và Pakistan, tổng nồng độ dược phẩm phát hiện trong nước lên tới gần 300 microgram/L, cao hơn hàng trăm lần so với mức thường thấy ở các con sông châu Âu và Bắc Mỹ.
Vi khuẩn kháng thuốc gia tăng, nguy cơ đẩy lùi y học hiện đại
Sự hiện diện của kháng sinh trong nước khiến cho những vi khuẩn kháng thuốc ngày càng phát triển mạnh mẽ trong môi trường nước. Một nghiên cứu tại Trung Quốc đã phát hiện 9,77% chủng vi khuẩn E. coli thu được từ sông Min ở tỉnh Tứ Xuyên có khả năng kháng với nhiều loại kháng sinh, trong khi nồng độ tổng cộng của 15 loại kháng sinh tại sông này lên tới 2.233,71 ng/L, cao gấp hàng chục lần ngưỡng an toàn được WHO khuyến nghị.
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cảnh báo rằng kháng thuốc có thể trở thành nguyên nhân chính gây tử vong trên toàn cầu, với dự đoán 10 triệu người tử vong mỗi năm vào năm 2050.
Nguyên nhân dẫn đến ô nhiễm kháng sinh trong các con sông bắt nguồn từ công nghiệp, nông nghiệp lẫn sinh hoạt. Các nhà máy sản xuất dược phẩm, đặc biệt là những cơ sở chuyên điều chế kháng sinh, thường xả trực tiếp nước thải chứa dư lượng thuốc ra môi trường mà không qua xử lý đạt chuẩn, khiến nồng độ kháng sinh tại các con sông gần đó tăng vọt. Tại nhiều quốc gia đang phát triển, hệ thống xử lý nước thải y tế và sinh hoạt còn lạc hậu, không đủ khả năng loại bỏ các hoạt chất kháng sinh sau khi được bài tiết ra ngoài từ con người hoặc động vật.
Ngoài ra, trong lĩnh vực chăn nuôi và nông nghiệp, việc sử dụng kháng sinh để phòng bệnh và kích thích tăng trưởng ở vật nuôi là nguyên nhân chính khiến kháng sinh tồn dư trong thực phẩm. Tất cả những nguồn phát thải này, khi hội tụ vào hệ thống sông ngòi, đã và đang tạo ra một môi trường lý tưởng cho vi khuẩn tiếp xúc với kháng sinh ở nồng độ thấp trong thời gian dài, từ đó thúc đẩy sự xuất hiện và lan rộng của các chủng vi khuẩn kháng thuốc.
Để đối phó với tình trạng ô nhiễm kháng sinh, một loạt giải pháp tổng thể cần phải được triển khai từ cấp độ địa phương đến toàn cầu, trong đó các biện pháp kỹ thuật, chính sách và thay đổi hành vi cộng đồng phải đi song song. Việc nâng cấp hệ thống xử lý nước thải là tối quan trọng, đặc biệt là ở các quốc gia đang phát triển. Các nhà máy xử lý cần được trang bị công nghệ tiên tiến để có thể loại bỏ hiệu quả các hợp chất kháng sinh và gene kháng thuốc.
Ngoài ra, các quy định pháp lý nghiêm ngặt về xả thải cần được ban hành và thực thi chặt chẽ đối với ngành công nghiệp dược phẩm. Trong lĩnh vực y tế và nông nghiệp, cần hạn chế việc sử dụng kháng sinh không cần thiết. Song song, các chiến dịch truyền thông cộng đồng nên được đẩy mạnh để người dân nhận thức rõ rủi ro của việc tự ý mua và dùng kháng sinh, cũng như hậu quả lâu dài đối với sức khỏe và môi trường.
Chỉ khi các giải pháp về công nghệ, pháp lý, quản trị và giáo dục được thực hiện đồng bộ, thế giới mới có thể từng bước đẩy lùi ô nhiễm kháng sinh, bảo vệ an toàn nguồn nước và sức khỏe cộng đồng trong tương lai.
(Nguồn: Tổng hợp)
