CỰC BẮC CÓ THỂ DỊCH CHUYỂN DO BĂNG TAN

Vào năm 2100, nếu thế giới tiếp tục duy trì mức phát thải khí nhà kính cao như hiện nay, cực Bắc địa lý của Trái Đất có thể dịch chuyển hơn 27 mét so với vị trí ban đầu vào năm 1900. Đây không còn là viễn cảnh khoa học viễn tưởng, mà là kết luận đáng báo động từ một nghiên cứu mới được công bố trên tạp chí Geophysical Research Letters, do các nhà khoa học tại ETH Zurich và Đại học Vienna thực hiện. Dựa trên phân tích dữ liệu băng tan và mô hình biến đổi khí hậu, nghiên cứu này cho thấy rõ tác động chưa từng có tiền lệ của con người lên các đặc tính vật lý căn bản của Trái Đất, cụ thể là trục quay và cực địa lý của hành tinh.

Cực địa lý không chỉ là khái niệm địa lý học - nó là điểm nơi trục quay tưởng tượng của Trái Đất xuyên qua bề mặt hành tinh ở hai đầu Bắc và Nam. Trục quay này là cơ sở để xác định vị trí, điều hướng tàu vũ trụ, thiết lập tọa độ địa lý và thậm chí định hình thời tiết theo vùng.

Thông thường, cực Trái Đất không hoàn toàn cố định mà dao động nhẹ theo chu kỳ tự nhiên, do ảnh hưởng của các yếu tố như áp suất khí quyển, dòng hải lưu và tương tác giữa lõi và lớp phủ của Trái Đất. Tuy nhiên, những dao động này thường có thể dự đoán được và tương đối ổn định.

Khi con người trở thành lực lượng kiến tạo địa lý

Nghiên cứu mới phát hiện rằng, sự tan băng nhanh chóng tại Greenland, Nam Cực và các dãy núi phủ đầy sông băng trên khắp thế giới đang làm thay đổi phân bố khối lượng của hành tinh, nước tan từ băng đã dịch chuyển từ cực về xích đạo. Khi điều này xảy ra, sự mất cân bằng khối lượng khiến Trái Đất giống như một con quay bị nghiêng, và hậu quả là trục quay bị lệch, kéo theo cực địa lý dịch chuyển.

Nếu nhân loại tiếp tục phát thải khí nhà kính, cực Bắc có thể dịch sang phía tây tới 27,4 mét vào cuối thế kỷ 21. Ngay cả trong kịch bản khả quan hơn khi chúng ta thực hiện các biện pháp mạnh để giảm phát thải thì cực Bắc vẫn sẽ dịch chuyển khoảng 12 mét. Điều đáng nói là mức độ dịch chuyển này lớn hơn cả ảnh hưởng của hiệu ứng hồi phục sau kỷ băng hà, vốn là yếu tố gây ra những dịch chuyển địa lý lớn trong quá khứ tự nhiên của hành tinh.

Từ hậu quả địa lý đến rủi ro công nghệ

Sự thay đổi vị trí của cực địa lý không chỉ mang tính biểu tượng hay học thuật. Nó kéo theo một loạt hệ lụy về kỹ thuật và công nghệ, đặc biệt là trong lĩnh vực hàng không vũ trụ và định vị toàn cầu (GPS). Các vệ tinh và tàu vũ trụ đều sử dụng trục quay Trái Đất làm tham chiếu để xác định vị trí. Khi trục này dịch chuyển, các hệ thống định vị cũng phải hiệu chỉnh liên tục, làm gia tăng chi phí, độ phức tạp và tiềm ẩn rủi ro sai lệch trong những sứ mệnh quan trọng.

Ngoài ra, sự thay đổi trục cũng có thể ảnh hưởng tới phân bố lực hấp dẫn, từ đó tác động gián tiếp tới mực nước biển, dòng chảy đại dương, và thậm chí cả các mô hình thời tiết toàn cầu. Mỗi thay đổi nhỏ ở tầm vật lý học hành tinh đều có khả năng khuếch đại thành những biến động môi trường rộng lớn.

Vậy câu hỏi quan trọng là: chúng ta có thể làm gì? Câu trả lời vẫn quay về những hành động đã được nhắc đến hàng thập kỷ qua nhưng chưa được thực hiện đủ mạnh mẽ: giảm phát thải khí nhà kính, chấm dứt phá rừng, thúc đẩy năng lượng tái tạo, chuyển đổi nông nghiệp và công nghiệp theo hướng bền vững, và đặc biệt là tăng cường bảo vệ các tấm băng cực - nơi lưu trữ không chỉ nước, mà cả sự ổn định của chính trục quay hành tinh.

Sự dịch chuyển của cực không chỉ là một phép đo vật lý mà còn là biểu tượng cho một thế giới đang mất cân bằng, và lời cảnh báo rằng mọi hành động của chúng ta đều để lại dấu vết cả trên môi trường lẫn trên bản đồ hành tinh.

(Nguồn: Tổng hợp)